سیستم های هوشمند عدالت محور

مرکز پژوهشی سیستم های هوشمند عدالت محور با ماموریت بهبود در ارائه خدمات قضایی جهت گسترش عدالت و ارتقاء فضای کسب و کار راه اندازی گردید.

بررسی قوه قضاییه نشان میدهد با وجود قضات مستعد و دلسوز، نبود ابزار مناسب به عامل اصلی کاهش عملکرد نهایی قوه تبدیل شده است، زیرا شکل سنتی پرونده دیگر پاسخگوی نیاز قاضی نیست و امکان دستیابی کامل، منسجم و سریع به اطالعات الزم در فرآیند قضاوت وجود ندارد. با توجه به شرایطدنیای امروزی راه حل این مشکل را باید در حوزه فناوری اطلاعات و هوشمندسازی سیستمی یافت.

پژوهشکده سامانه های هوشمند کاربردی دانشگاه تهران” تجربه های تحسین شده ی متعددی در حل این مشکل در بخش های مختلف کشور
مانند گمرک، وزارت اقتصاد، شرکت ملی نفت، دانشگاه آزاد و … از طریق توسعه زیرساخت های کلان ملی با استفاده از سامانه های الکترونیک
و هوشمند دارد. در نتیجه همواره در ارتباط با بدنه قوه، به دنبال فرصت هایی جهت کمک و ایجاد تحول در این حوزه مهم بوده است.

 

عدالت هوشمند

سامانه ساجد

طی جلساتی با مدیران دیوان عدالت اداری مشخص شد متاسفانه دیوان، با وجود تعبیه شدن چندین سامانه، به دلیل سطحی بودن و عدم کارایی آنها، از مزایای اولیه فناوری اطلاعات نیز بی بهره بود. همه اقدامات مانند ثبت پرونده، استعلامات، ثبت رای و ابلاغ به شکل سنتی با کاغذ و پست انجام می شد که این امر مشکلات عدیده ای داشت.  همچنین نبود اطلاعات به شکل الکترونیک مانع هوشمندسازی به عنوان یک ابزار ضروری در دنیای امروزی بود.

 طرح اولیه “ساجد ” (سامانه الکترونیکی و جامع دیوان) به منظور ایجاد بستر یکپارچه ی قضایی با اتخاذ روش چابک جهادی شکل گرفت.

ویژگی متمایزکننده و قلب ساجد، پیاده سازی “نظام مدیریت داده و فرآیند” است. سایر سامانه ها، بر مبنای کاغذ و نامه به عنوان ابزار سنتی تشکیل پرونده شکل گرفته اند، به طوری که پرونده همچنان با کاغذ موجودیت یافته و صرفا اوراق و نامه ها (حتی نه همه ی آنها) در سامانه نیز اسکن می گردد.

اما در ساجد پرونده نه بر اساس اوراق بلکه با تکیه بر مواد قانونی، بخشنامه ها و رویه ها، با تعریف کامل اطلاعات ساختاریافته موجودیت می یابد ، قانون با تمام ظرفیت های آن تعبیه شده و فرآیندها با ریزترین جزئیات خود ریل گذاری میشود به طوری که برای هر اقدام یک دکمه مخصوص قرار داده شده است.

در واقع ساجد نمود عملی قانون است که این امر منجر به حل ریشه ای بسیاری از مشکلات مانند عدم شفافیت فرآیند و تاریخچه پرونده، انجام اقدامات و فرآیندهای اشتباه، گم شدن پرونده ها، عدم امکان گزارش گیری و … میشود و امکان واگذاری بسیاری از اقدامات به سامانه و بهره گیری از هوش مصنوعی را فراهم ساخته است.

سامانه ساجد دیوان عدالت اداری-پژوهشکده سامانه های هوشمند کاربردی

حال که برای اولین بار در ایران (و حتی بیشتر کشورها) سازمانی در اندازه دیوان، در حوزه عدالت تحت پوشش واقعی یک سامانه جامع الکترونیکی مبتنی بر نظام مدیریت داده و فرآیند قرار گرفته است، توجه به ثمرات و مزایای این تحول بزرگ جالب توجه است:

ثمرات و مزایای سامانه ساجد

• کاهش زمان دسترسی مردم به عدالت: 73 هزار ساعت در ماه
• کاهش بار مالی عدالت برای مردم: 5.9 میلیارد تومان در سال
• کاهش میزان نقص پروندهها: از 20 درصد به 9 درصد پروندهها در هیات عمومی
• کاهش زمان رسیدگی پرونده ها در هیات عمومی به میزان حداقل 150 روز
• افزایش نرخ شناسایی آراء مشابه قبلی و جلوگیری از صدور رای تکراری: افزایش 76 درصد در هیات عمومی
• صرفه جویی در هزینه دیوان از طریق حذف کاغذ و پست، جلوگیری از صدور رای تکراری و کاهش زمان دادرسی
• کوتاه کردن فرآیند از طریق انجام برخی از اقدامات توسط سامانه: 70 هزار اقدام در سال در هیات عمومی و دبیرخانه مرکزی

افق پیش روی ما در توسعه ساجد، اجرا در تمام دادگستری های کشور و حذف کامل دبیرخانه و سایر بخش ها بجز قاضی است به طوری که بلافاصله
پس از ثبت پرونده از خانه با کمک و معاضدت هوشمند، تمامی اطلاعات مورد نیاز از مراجع مربوطه استعلام شده و پرونده کامل و منسجم،
مستقیما در اختیار قاضی قرار گیرد.